સેમ્યુઅલ લેંગહોર્ન કેલમેન્સ

જન્મ: 30.11.1835      અવસાન: 21.04.1910

અમેરિકાના ફ્લોરિડાના મિઝુરીમાં જન્મેલા સેમ્યુઅલ લેંગહોર્ન કેલમેન્સ એ સાહિત્ય જગતનું અતિખ્યાત નામ છે. તેઓએ અમેરિકન વસાહતીઓમાં ચાલતી ટોળટપ્પાની પ્રક્રિયા પકડી અને એમાં અહોભાવરહિત અભિગમ અને લાક્ષણિક શૈલીનું ઉમેરણ કરીને વિશેષ પ્રકારનું વિનોદ-હાસ્ય સાહિત્ય સર્જ્યું છે.

"ધ ઇન્સ્ટન્સ એબ્રોડ", "રફીંગ ઈટ", જેવી કૃતિઓમાં એમનો આ વિનોદ જોવા મળે છે. એમણે વિશેષ ખ્યાતિ તો "ધ એડવેન્ચર્સ ઓફ ટોમ સોયર" અને "ધ એડવેન્ચર્સ ઓફ હક્લબરી ફિન" જેવી કિશોરકથાઓ દ્વારા મેળવી.

એમણે  જીવનના છેલ્લા વીસ વર્ષ અત્યંત કપરી પરિસ્થિતિમાં પસાર કર્યા. તેઓએ ધંધામાં ઝંપલાવ્યું હતું અને જેમાં ઘણું મોટું નુકસાન થયું. એ ધીરે ધીરે સ્વાસ્થ્ય પણ ગુમાવી રહયા હતા.

એમાં એમની સૌથી વ્હાલી પુત્રી સર્જીનું અવસાન થયું અને એ પછી આઠેક વર્ષે એમના પત્ની ઓલિવિયાએ આ દુનિયાની વિદાય લીધી.

જિંદગીની ઉત્તરાવસ્થામાં આવા એક પછી એક આઘાતો આવતા ગયા. એમાં વળી હાસ્યલેખકના જીવનમાં એક બીજી દુર્ભાગ્યપૂર્ણ ઘટના બની. એમના ઘેર ઘણી મોટી ચોરી થઇ અને લગભગ આખુંય ઘર લૂંટાઈ ગયું.

જિંદગીના કેટલાય દુઃખો હસતે મુખે ઝીલનાર સેમ્યુઅલે આ નવી આફતને પણ પોતાના અંદાજ સાથે સ્વીકારી. એમણે એમના ઘરના દરવાજા પાસે એક નોટિસ ચોટાંડી. એનું શીર્ષક હતું: 

"હવે પછી આવનારા ચોરને સૂચન!"

એની એમણે લખ્યું, "હવે  આ ઘરમાં ચોરી કરવાને માટે માત્ર એક ચાંદીની પ્લેટ જ બાકી રહી છે. એ રસોડાની એક માત્ર અભરાઈના ઉપરના ખાનામાં આગળ જ મૂકી છે. બિલાડીના બચ્ચાની છાબડીની પાસે એ રાખી છે. જો તમે એ છાબડી પણ લઇ જવા  ઇચ્છતા હો તો બિલાડીના બચ્ચાઓને પણ કપડામાં ઢાંકીને લઇ જશો! એક વિશેષ સૂચના એ કે કૃપા કરીને  ઘરમાંથી નીકળતી વખતે અવાજ ન થાય એનું ખાસ ધ્યાન રાખવું, કારણ કે મારા પરિવારજનોને ઘણી અસુવિધા પહોંચે છે!

અને છેલ્લે એક વિશેષ  વાત: ઘરમાંથી બહાર નીકળો ત્યારે દરવાજો બંધ કરવાનું ભૂલશો નહિ!!"

જીવનની અનેક વિષાદપૂર્ણ પરિસ્થિતિઓ વચ્ચે પણ આ સેમ્યુઅલ ભાઈએ એમની વિનોદવૃત્તિ જાળવી રાખી હતી...!! 

આ સેમ્યુઅલ ભાઈ એટલે બીજા કોઈ નહિ પણ વિશ્વ પ્રસિદ્ધ હાસ્ય અને વ્યંગ સાહિત્યકાર "માર્ક ટવેઇન"!!

"The difference between the right word and the almost right word is the difference between lightning and a lightning bug."

-- ડો. કાર્તિક શાહ