અલબેલા કિશોરદા

ગત 20/07/2018ના રોજ અવસરના સ્થાપના દિવસના શુભ પ્રસંગે આપણે પ્રારંભ કર્યો "ડો. કાર્તિકની કલમે" વિભાગનો. જેમાં આપણે જોયું કે કિશોરકુમારજીએ કેવી રીતે એક ગુજરાતી સંગીતકારની પાસેથી ધાર્યું કામ કરાવી લીધું અને જોયું કે, "સાપ પણ મર્યો અને લાઠી પણ ના તૂટી"!! ચાલો તો આજે એ જ વાત ને થોડી હજુ આગળ વધારીએ. અને આજે જોઈએ કે કિશોરકુમારે એમના જીવનનું આ પ્રથમ ગુજરાતી ગીત ગાયું કેવા સંજોગોમાં અને કેવી યાદગાર ઘટનાઓ બની એ દરમ્યાન!!

છેવટે એ દિવસ આવ્યો જેની સૌને આતુરતાથી રાહ હતી. તાડદેવ ફિલ્મ સેન્ટરમાં એ ફિલ્મના ગીતનું રેકૉર્ડિંગ કરવાનું હતું. સવારની શિફટ જે નવથી એકની હોય છે એ સમય બુક થયો હતો.

આ ગીત અગાઉ જે ઘટના બની એ તો આપ સૌએ ગયા અઠવાડિયે "ડો. કાર્તિકની કલમે"ના પ્રથમ અંકમાં વાંચી જ હશે કે શું થયું હતું? અને કેમ કિશોરકુમારે કહેલું કે હું આ ગીત નહિ ગઈ શકું? હવે આગળ.....

સામાન્ય રીતે નવ વાગ્યે મ્યુઝિશ્યનો આવે અને તેમની સાથે રિહર્સલ થાય. લગભગ કલાક-દોઢ કલાક પછી ચા-પાણીનો બ્રેક થાય અને ત્યાર બાદ સિંગર્સ આવે અને તેમની સાથે એક-બે રિહર્સલ થયા બાદ ગીત ફાઇનલી રેકૉર્ડ થાય. અરેન્જર અનિલ મોહિલે મ્યુઝિશ્યનો સાથે રિહર્સલ કરતા હતા ત્યાં જ કિશોરકુમાર સ્ટુડિયોમાં આવી પહોંચ્યા. સૌને પણ નવાઈ લાગી.

આવીને કિશોરકુમાર કહે, ‘કલ રાત મુઝે ઠીક સે નીંદ ભી નહીં આઈ. મૈં બહુત નર્વસ હૂં. ઝિંદગી મેં પહલી બાર ગુજરાતી ગાના ગા રહા હૂં.’

અને પછી કહે, ‘મારે આ ગીત માટે પૂરતું રિહર્સલ કરવું છે.  મને આખું ગીત હિન્દીમાં લખીને આપો.’

તેમને એ ગીત લખીને અપાયું. પછી તે કહે, ‘હવે ગુજરાતીમાં ધીરે-ધીરે આ ગીત વાંચો. હું મારી રીતે આ ગીત લખતો જાઉં છું.’

આરામથી ધીરે-ધીરે એ ગીત વાંચીને તેમને સંભળાવ્યું. તેમના કાગળ પર તેમણે અનેક નોટ્સ, ચિહ્નો કર્યા અને પોતાની મેળે સુધારાવધારા કર્યા.

પછી કહે, ‘હવે હું આ વાંચું છું. ધ્યાનથી સાંભળજો. મારા બોલવામાં ક્યાંય પણ ગરબડ થાય તો મને કરેક્ટ કરજો.’

અને આજ્ઞાંકિત વિદ્યાર્થીની જેમ તેમણે ગીત વાંચવાનું શરૂ કર્યું. જ્યાં-જ્યાં તેમના ઉચ્ચારણની ભૂલો હતી ત્યાં તેમને સમજાવ્યું. તે જરા પણ કંટાળ્યા વગર ભૂલો સુધારીને ધીરજથી વાંચતા ગયા.

આમ પૂરતું રિહર્સલ કર્યા પછી ગીત રેકૉર્ડ કરવાનું શરૂ થયું. એ પહેલાં કિશોરકુમારે કહ્યું કે ‘આપણે ગીત રેકૉર્ડ કરીએ છીએ પણ એ સાંભળ્યા બાદ તમને એવું લાગે કે આમાં ભૂલો થઈ છે તો આપણે ફરીથી રેકૉર્ડ કરીશું. સમય ગમેએટલો જાય, પણ કામમાં કોઈ ખામી ન રહેવી જોઈએ. એટલા માટે તો મેં આજે બપોરનું લક્ષ્મીકાન્ત-પ્યારેલાલ સાથેનું રેકૉર્ડિંગ પણ કૅન્સલ કર્યું છે.’

ગીત રેકૉર્ડ થયું. સાંભળીને કહે, ‘બરાબર છે? કોઈ ભૂલ નથીને?’

નિર્માતાએ કહ્યું કે એક જગ્યાએ ઉચ્ચારમાં નાની ભૂલ થઈ છે પણ એ એકદમ માઇનર છે, વાંધો નહીં આવે.

તો કહે કે નહીં... નહીં, ચાલો આપણે ફરીથી રેકૉર્ડ કરીએ.

જોકે સૌએ કહ્યું કે કોઈ જરૂર નથી, આ ભૂલ એટલી મોટી નથી, એ સિવાય બધું પર્ફેક્ટ છે, શક્ય છે બીજી વાર રેકૉર્ડ કરીએ તો આનાથી વધારે ભૂલો થઈ શકે.

મૂળ ઘટનાનો રસપ્રદ હાર્દ હવે શરુ થાય છે. વાંચજો મિત્રો આગળ....આ વાતો ખૂબ જ રસપ્રદ હતી, આ એ જમાનો હતો કે જયારે કિશોરકુમારે સફળતાનાં સર્વોચ્ચ શિખરે બિરાજમાન હતા. અને એ સમયે કિશોરકુમાર સામાન્ય રીતે રેકૉર્ડિંગ કરતાં પહેલાં જ પૈસા લઈ લેતા હતા. સામાન્યરીતે સંગીતના જાણકાર માણસોને આ વાતનો ખ્યાલ હશે જ.  તો એ બાબત શું થયું?’ 

રેકૉર્ડિંગ પહેલાં અવિનાશભાઈએ તેમને કહ્યું હતું કે આ નવા યુવાન પ્રોડ્યુસર છે અને મારો દીકરો પ્રથમ વાર સંગીતકાર તરીકે આવ્યો છે તો તમને કેટલા પૈસા આપવાના છે? 

ત્યારે કિશોરકુમારે કહ્યું, ‘હમણાં હું પૈસાની વાત નહીં કરું. પ્રથમ આ ગીત રેકૉર્ડ થવા દો. એ પછી હું જે માગું એ તમારે મને આપવાનું, પણ જો એ તમને વધારે લાગે તો પછી તમારે જેટલા આપવા હોય એટલા આપજો.’

સામાન્ય રીતે તેમનો પૈસાનો વ્યવહાર તેમનો વિશ્વાસુ ડ્રાઇવર અબ્દુલ સંભાળે. રેકૉર્ડિંગ પહેલાં કિશોરકુમાર અબ્દુલને પૂછે, "અબ્દુલ, ચાય પિયા?" મતલબ પૈસા મળ્યા? અને જવાબ હામાં આવે તો જ કિશોરકુમાર રેકૉર્ડિંગ કરે. પણ અહીં તો કૅબિનની બહાર ઊભેલો અબ્દુલ કિશોરકુમારના પ્રશ્નની રાહ જોતો ઊભો હતો. આ બાજુ કિશોરકુમાર પીઠ ફેરવીને બેઠા હતા જેથી તેમનો અને અબ્દુલનો કોઈ આઇ-કૉન્ટૅક્ટ નહોતો. એટલે અબ્દુલે નિર્માતા અને સંગીતકારને પૂછ્યું કે પૈસા બાબત તમારી સાહેબ સાથે શી વાત થઈ છે? પણ જ્યારે તેઓએ કહ્યું કે એ બાબત કોઈ વાતચીત જ નથી થઈ ત્યારે તેને પણ નવાઈ લાગી. કૅબિનની બહારથી કાચમાંથી કિશોરકુમારનો સંપર્ક કરવા કોશિશ કરી પણ એવી કોઈ શક્યતા જ નહોતી.

ગીત ખૂબ જ સુંદર રીતે રેકૉર્ડ થયું. સૌ ખુશ હતા. અવિનાશભાઈએ કિશોરકુમારને પૈસા માટે પૂછ્યું તો જવાબ મળ્યો, ‘હું એક પણ રૂપિયો નહીં લઉં. તમે મને ગુજરાતી ગીત ગાવાનો મોકો આપ્યો એમાં જ મારી કિંમત આવી ગઈ. હું તમારો આભાર માનું છું કે તમે મને આ તક આપી...!!’

આ હતા કિશોરકુમાર. તેમના સ્વભાવ અને તેમની હરકતો વિશે સાંભળેલા અનેક કિસ્સાઓથી વિપરીત થયેલો આ અનુભવ ગુજરાતી ફિલ્મજગતને હંમેશાં યાદ રહેશે.

કિશોરકુમારની યાદોનું સમાપન કરતાં હજુ એક ખાસ વાત આ જ ગીત માટે, ‘જ્યારે આ ગીતનું પિક્ચરાઇઝેશન થવાનું હતું ત્યારે એક સામાન્ય અભિનેતા ( કેવળ આ એક ગીત અને એક સીન માટે) નક્કી થયો હતો. પછી પ્રોડ્યૂસર-ડિરેક્ટરનાં મનમાં વિચાર આવ્યો કે આ ગીત અનુપકુમાર પર પિક્ચરાઇઝ કરીએ તો વાત કંઈક ઓર બને!  તેમનો સંપર્ક કર્યો તો તે તરત માની ગયા. અનુપકુમારના અભિનય પર કિશોરકુમારનું પ્લેબૅક આવે એ વાત જ ગુજરાતી ફિલ્મ માટે અનોખી ઘટના હતી.’

તો આ હતી કિશોરકુમારે ગાયેલા પ્રથમ ગુજરાતી ગીતની પડદા પાછળની કહાણી. આ એજ ફિલ્મ હતી કે જેમાં આ સંગીતકારે પણ ગુજરાતી ફિલ્મોમાં બતૌર સ્વતંત્ર સંગીતકાર પદાર્પણ કર્યું અને આહા, શું સંગીત હતું....!!! હજુ આજે પણ એટલું જ સુપર હિટ!! કયું ગીત અને કઈ ફિલ્મનું હવે આપ જ કહો....હિન્ટ માટે ઉપર ફોટો આપ્યો જ છે...!!!

હજું એક નટખટ ઘટના આ જ ગીતની કે જે હતી કિશોરકુમારની ગાયક તરીકેની પસંદગી અંગેની, એ બાકી...!! જે ફરી ક્યારેક કહીશ. 

આશા છે કે આ અંકમાં આપને રસપ્રદ માહિતી મળી હશે.

સંકલન: ડો કાર્તિક શાહ 

સંપર્ક: kartikdshah2000@yahoo.com